De onvergelijkbare uitdrukkingskracht van de gamba

Jeanette Vergouwen-de Caluwe

De gamba mag niet vergeleken worden met de cello. Het is een totaal ander instrument. Ouder dan de cello en met 5, 6 of 7 snaren. Dit instrument geeft op een heel eigen wijze de menselijke emoties weer. Zelden hoor je droefheid en verlangen op zo’n intense manier. Als de gamba goed gestreken wordt, zinderen de emoties door je lijf.

Zij, die de film Tous les matins du monde hebben gezien weten dat het leven van Monsieur de Sainte-Colombe diep triest was. Hij verloor zijn vrouw op jonge leeftijd en voedde zijn twee dochters streng op. Hij onderwees de zoon van Marin-Marais en deze heeft heel wat composities van hem opgeschreven. Gelukkig, want Sainte-Colombe heeft zijn muziek soms vernietigd of niet genoteerd. De bekende musicus Jordi Savall speelde de gambamuziek in de film en hij heeft zich verdiept in de voor velen onbekende componist. Hij ontdekte ook begin deze eeuw de muziek van een blijkbaar onwettige zoon: Sainte-Colombe le Fils (1660?-1720). Deze schreef in Engeland zes suites voor gamba.

Johanna Rose maakt een tournee (voor Oude Muziek Utrecht) door Nederland. Dankzij de samenwerking met Muziekpodium Zeeland verzorgde zij ook een recital in Vlissingen. Het programma was zorgvuldig samengesteld en de composities van de Saint-Colombe(s) versmolten perfect met de vijfde- en zesde solosuite van Bach. Ik houd al mijn hele leven van de muziek van Bach en al meer dan vijftig jaar van de gamba. Het was een recital waar ik ten volle van heb genoten.

Heel weemoedig klonk de Prelude van de Sainte-Colombe die naadloos overliep in de Prelude van de vijfde Suite van Bach. Na de geweldige vertolking van de zes suites door celliste Ella van Poucke in de Oostkerk in Middelburg in 2023 en 2024, was het nu interessant om deze werken te horen spelen door een gambiste.

De klank die Johanna Rose uit haar instrument haalt is zo muzikaal. Zij speelt schijnbaar moeiteloos, zij vormt één geheel met haar instrument (deze keer een zes-snarige gamba). Zij strijkt afwisselend krachtig en delicaat. De vaak moeilijk te spelen ingewikkelde samengestelde akkoorden klinken als klokken. Zij tovert met klank en warmte en brengt alle emoties sereen en met veel gevoel over.

In de Suite No. 5 in c (BWV 1011) van Bach viel in de Prelude de mooie frasering op en de krachtig gebrachte fuga. De gevoelvolle en overtuigend vertolkte Sarabande met enkele opvallende lichtjes nagalmende volle slottonen, was een juweeltje.

Van de onbekende zoon van Sainte-Colombe klonk de Fantaisie en rondeau sprankelend en virtuoos. Rose bracht deze compositie als een vertelling.

Suite No. 6 in D (BWV 1012) staat bekend als moeilijk en technisch ingewikkeld. De vorm is veel vrijer dan in de andere suites van Bach en het werk vergt een perfecte techniek vanwege de vele virtuoze passages en moeilijke vingerzettingen. Een waar huzarenstuk, maar Rose bracht de sfeer van de verschillende delen schitterend over, zoals de dansante passages met langzame en snelle ritmes. Tijdens de aartsmoeilijke orkestrale Sarabande overtuigde Rose met een heel persoonlijke interpretatie.

De Chaconne van Sainte-Colombe klonk nostalgisch en vormde een mooi besluit van het recital. Rose verraste nog met een toegift: de dynamische compositie Allegro in d uit het Drexel Manuscript van Carl Friedrich Abel (1723-1787), een leerling van Bach. Een post-barokwerk dat stralend klonk. Muziekpodium Zeeland trekt, in een provincie waar tot nu toe waardering is voor cultuur, met een uitgekiende programmering jong en oud naar interessante concerten.