Clara Schumann – Pianoconcert in a-klein, op. 7 (20:00), bew. Ernst Spyckerelle
• Allegro maestoso
• Romanze: Andante non troppo con grazia
• Finale: Allegro non troppo – Allegro molto
Bianca Bongers – ‘Klavierliefde’ voor nonet & piano solo (10’), werktitel voor haar pianoconcert in één deel
Robert Schumann – Pianoconcert in a-klein, op. 54 (32:00), bew. Ernst Spyckerelle
• Allegro affettuoso
• Intermezzo: Andantino grazioso
Allegro vivace
Yukiko Hasegawa over de aanleiding voor Klavierliefde en de keuze voor Bianca Bongers:
“In de twee pianoconcerten van de beide Schumanns heeft de piano een virtuoze, sterk solistische rol. Maar er zijn ook momenten dat de piano begeleidend het orkest ondersteunt, of dat er een duet ontstaat. Die wisselwerking en het naar elkaar toe groeien van de solist en het orkest is iets wat ik in de samenwerking met Intens graag naar voren wil laten komen. Het idee van een gesprek tussen orkest of groot ensemble en piano kan denk ik zelfs nog meer worden uitgewerkt. Een nieuw werk voor ons geschreven ,zou dit voor het voetlicht kunnen brengen. Ik zocht als componist voor het nieuwe werk iemand die zich verbindt met de traditie en die ook mijn fascinatie voor beide Schumanns zou begrijpen. Bianca Bongers heeft het talent om zich te laten inspireren door muziek uit de hele muziekgeschiedenis, van Sweelinck tot Schumann, en om dit op zeer unieke wijze naar het ‘nu’ te halen, door het te combineren met wat ze om haar heen ziet. Tijdens onze gesprekken over de muziek van Robert en Clara merkte ik dat Bianca zich inleefde in mijn voorliefde voor de muziek van Schumann, maar ook dat ze oprecht geïnteresseerd was in hoe het voor mij is om piano te spelen op het podium. Het is een gezamenlijke ontdekkingstocht met de muziek van Clara en Robert als vertrekpunt.
Ik vind het heel waardevol dat onze gesprekken een basis gaan vormen voor het nieuwe stuk van Bianca en dat ze voor IntEns en mij Klavierliefde zal gaan schrijven.”
Bianca Bongers over het nieuwe werk Klavierliefde:
“Veel sprak ik met Yukiko over haar band met Clara en Robert Schumann. Aan alles voel je dat die band sterk is. Maar welk verhaal schuilt erachter? Het begon op het moment dat Yukiko voor het eerst in aanraking kwam met ‘Kreisleriana’ van Robert Schumann, tijdens haar pianostudie in Japan. Ze vertelt: “Ik kon het stuk spelen, maar niet helemaal begrijpen, ik vond het lastig om het te kunnen accepteren. Schumann toont in zijn muziek zoveel emotie, hij gooit alles er in één keer uit! Dat kende ik vanuit mijn cultuur niet. Al snel merkte ik dat ik het antwoord in Japan niet kon vinden. In het geheim vroeg ik een beurs aan om in Nederland te studeren bij Willem Brons. Die werd toegekend!”. Zo begon haar muzikale reis in uiterste concentratie en focus.
Mijn meest intense luisterervaring met het pianoconcert van Robert Schumann tot nu toe was het luisteren samen met Yukiko. Door haar beleving, haar connectie met de muziek en een paar woorden erover, viel het opeens op zijn plek. De overgangen tussen extravert en introvert waren zo bijzonder om te horen. Vanuit mijn algeheel visuele denkwijze, had dit voor mij direct een visuele betekenis. Voor het nieuwe stuk, stel ik mij bewegingen voor die van buiten (extravert) naar binnen (introvert) gaan en in het ensemble soms beiden tegelijkertijd kunnen plaatsvinden. Dit wil ik doen door sommige instrumenten helder op de voorgrond te laten horen en sommige juist op de achtergrond, met een wolliger geluid dat als ware het in de verte klinkt. Zelf ben ik als componist veel bezig met diepte in klank en de afstand die je als luisteraar lijkt te hebben tot het geluid: een zoektocht naar muzikaal perspectief. Ook Yukiko blijkt op die manier te denken over klank. In haar lessen bij Willem Brons, legde hij haar uit hoe het ene ‘piano’ (dynamische aanduiding) het andere niet is: “Stel je eens voor dat dit de klank is van de mist, op de achtergrond van het schilderij”. Hoe waanzinnig interessant om hier met Yukiko over te kunnen spreken en samen aan te werken. Afhankelijk van de denkbeeldige afstand tot het geluid, is zij in staat haar touché aan te passen. In het nieuwe stuk willen we nauw samenwerken om dit soort nuances te kunnen uitwerken.
Ik stel mij een opening voor met een overrompelende energie, de beweging is ‘naar buiten toe’. Je kunt er als luisteraar niet omheen, hier gebeurt iets! Er wordt iets gecommuniceerd, maar kunt het nog niet helemaal bevatten. Hierin zit voor mij zowel de sensatie van de eerste kennismaking van Yukiko met de muziek van Robert Schumann, als eveneens mijn eigen indruk ervan. Voor mij is hij de componist wiens muziek altijd al bezig lijkt te zijn voordat het stuk begonnen is. Je valt er direct middenin.
Verder wil ik mij met dit werk verdiepen in de wereld van de pianist. Zo stelde ik Yukiko de vraag: “Hoe voelt het om op het podium te zitten als pianist?” Zij antwoordde: ”Je bereidt je fysiek voor op het moment van het concert. Je studeert de beweging in met een enorme focus, net als een boogschutter. Die traint de beweging net zo lang tot het in al zijn vezels zit. Daarna weet je lichaam wat het moet doen en hoef je alleen nog maar je focus te vinden, de ruimte te nemen om te presteren wat je zo diep ingestudeerd hebt. Het is als een staat van ZEN. Waar in de westerse cultuur ‘zen’ geassocieerd wordt met ontspanning, is het eigenlijk juist een heel actieve staat van focus. Dit wil ik terug laten komen in het werk, door ná de naar buiten gekeerde energie van de opening te zoeken naar meer lengte en ingetogenheid.
In mijn vorige samenwerking met Intercontinental Ensemble, heb ik hen als groot kamermuziekensemble benaderd. Vanwege de connectie met de pianoconcerten, wil ik hen nu ook echt als orkest benaderen. Dit wil ik doen door naar de volledige en optimale klank van het ensemble als geheel toe te gaan, dan weer als ‘omgeving’ rondom de pianopartij te functioneren. Hoe verhouden zij zich tot de solist? In mijn muziek denk ik nooit hiërarchisch, maar dit keer zal er een solist zijn waar rondom het verhaal verteld wordt. Een verhaal over bewondering en doorzettingsvermogen, zoals terug te zien in Yukiko en de persoonlijkheid van Clara. Tijdens mijn voorstudie, wil ik in haar pianoconcert op zoek gaan naar momenten waar haar karakter doorschemert: waar kunnen wij haar jeugdigheid- en waar misschien zelfs haar vrouwelijkheid horen? Hoewel het werk in de klassieke traditie geschreven is, maakt zij keuzes die mij opvallen. Zoals de cello solo, die het hele concert een rol blijft spelen, vaak samen met de klarinet en daarmee wellicht een kamermuzikale connectie heeft met een klarinettrio. Of een moment waarop de pauk langer dan verwacht zijn toon aan blijft houden en daarmee een verrassend, haast minimalistische, samenklank vormt samen met de cello en piano. In de cadens hoor ik zo veel liefde in haar melodieën, eenzelfde liefde die ik ook hoor in Yukiko haar spel en die mij ervan overtuigde met veel enthousiasme deel te nemen aan dit project! Het zal leiden naar een nieuw zelfstandig werk met de titel ‘Klavierliefde’, dat mijn eerste soloconcert zal betekenen en mij bovendien de mogelijkheid biedt een volgende stap te zetten in het omgaan met diepte in klank. De balans tussen introversie en extraversie, de wisselwerking tussen piano en ensemble, twee door de liefde aan elkaar verbonden componisten en een pianiste die die liefde voor hun muziek weet over te brengen, aan de hand waarvan ik een nieuw en overkoepelend werk mag schrijven, dat is waar deze samenwerking over zal gaan.”
