Graindelavoix
Graindelavoix, in 1999 opgericht door Björn Schmelzer, is een buitenbeentje in het Vlaamse oudemuzieklandschap. De groep houdt zich niet aan de ongeschreven esthetische ‘etiquette’ van de oudemuziekwereld maar gaat op zoek naar alternatieve mogelijkheden waarbij expressie en intensiteit voorrang krijgen.
Graindelavoix – Björn Schmelzer
Andrew Hallock, alt
Albert Riera, tenor
Marius Peterson, tenor
Arnout Malfliet, bas
Dit programma biedt een prachtige genealogie van drie generaties onafgebroken Frans-Vlaamse polyfonie uit de 15e en vroege 16e eeuw. Johannes Ockeghem was een leerling van de Bourgondische componist en zanger Gilles Binchois. Ockeghem op zijn beurt was de leermeester van Josquin Desprez en Loyset Compère, en had een grote invloed op Jacob Obrecht – een componist geboren in Gent, werkzaam in Antwerpen en Brugge, en gestorven in 1505 in Ferrara aan de pest. Obrecht verving Josquin in Ferrara, die op tijd wist te ontsnappen aan de dodelijke ziekte.
Het programma opent met een indrukwekkend en aangrijpend Agnus Dei van Binchois. Toen Binchois in 1460 overleed, componeerde zijn belangrijkste leerling, Johannes Ockeghem — kapelmeester en schatbewaarder aan het hof van de Franse koning — een beroemde klaagzang op diens dood. Zoals te horen is, is de muziek rechtstreeks geïnspireerd op het Agnus Dei van Binchois.
Verder zit ook Ockeghems Alma Redemptoris Mater in het programma, een Mariamotet dat zich ontvouwt als een mystieke klimatologie, waarbij elke passage van de tekst een nieuw affectief landschap en atmosferische beleving oproept. Het is alsof de luisteraar bij de hand wordt genomen op een denkbeeldige reis door een mystieke ruimte, van hemelse hoogten tot de diepste lagen van de menselijke ziel.
Josquin hanteert een vergelijkbare techniek, maar doet dit vaker via compulsieve herhaling die variatie versterkt. Naast twee motetten worden ook twee delen uitgevoerd uit Josquins laatste mis, de Missa Pange Lingua, gecomponeerd in Condé, in Frans-Vlaanderen. Deze delen worden afgewisseld met een eenvoudiger, homofone hymne van Loyset Compère, geschreven in een doeltreffende en gevoelvolle stijl.
Het middelpunt van het programma is het spectaculaire Salve Regina van Jacob Obrecht, een tour de force, niet alleen qua virtuoze compositiestijl, maar ook als bravourestuk voor de uitvoerders. Het werk is bijna een atlas van alle denkbare contrapuntische technieken en variaties binnen de polyfone stijl waarover een componist destijds kon beschikken. Obrecht was ook zangmeester in Bergen-op-Zoom en er wordt vaak gezegd dat Erasmus zijn leerling was.
Agnus Dei Gilles Binchois (c.1400-1460)
Mort tu as navré/Déploration sur la mort de Binchois Johannes Ockeghem (c.1410-1497)
Alma Redemptoris mater Johannes Ockeghem (c.1410-1497)
O admirabile commercium Josquin Desprez (c.1450-1521)
Quando natus est Josquin Desprez
Salve regina Jacob Obrecht (1457-1505)
Sanctus (Missa pange Lingua) Josquin Desprez
Verbum supernum/O salutaris hostia Loyset Compère (c.1445-1518)
Agnus Dei (Missa Pange lingua) Josquin Desprez
